موضوع تغذیه، هرچقدر هم که ساده به نظر برسد، از همان جایی آغاز میشود که ما یک خوراکی را انتخاب میکنیم و آن را وارد بدنمان میکنیم؛ تصمیمی که گاهی از روی عادت است، گاهی از روی ذائقه و گاهی هم حاصل سالها تبلیغات و فرهنگ غذایی. اما واقعیت این است که انتخابهای روزمره ما، […]
موضوع تغذیه، هرچقدر هم که ساده به نظر برسد، از همان جایی آغاز میشود که ما یک خوراکی را انتخاب میکنیم و آن را وارد بدنمان میکنیم؛ تصمیمی که گاهی از روی عادت است، گاهی از روی ذائقه و گاهی هم حاصل سالها تبلیغات و فرهنگ غذایی. اما واقعیت این است که انتخابهای روزمره ما، بهویژه در مورد گوشتهای فرآوریشده و محصولات حیوانی ، میتواند مسیری طولانی در تعیین سلامت آیندهمان داشته باشد. طی سالهای اخیر، پژوهشهای معتبر جهانی آنقدر زیاد شدهاند که دیگر نمیشود از کنارشان گذشت. سازمان جهانی بهداشت (WHO) و بسیاری از نهادهای پژوهشی مستقل بارها هشدار دادهاند که برخی از عادات غذایی، بهویژه مصرف گوشتهای فرآوریشده، نهتنها بیضرر نیستند بلکه میتوانند پایهگذار بیماریهای مزمن و حتی سرطان باشند.
۱. چرا گوشتهای فرآوریشده مسئلهساز شدهاند؟
گوشتهای فرآوریشده مثل سوسیس، کالباس، هاتداگ، بیکن و انواع گوشتهای دودی یا نمکسود ، محصولاتی هستند که برای افزایش ماندگاری یا بهبود طعم، با مقدار زیادی نمک و مواد افزودنی نگهدارنده آماده میشوند. شاید گذشتهها این روشها توجیه داشت چون سردخانه و انبار مناسب وجود نداشت، اما امروز مصرف چنین محصولاتی بیشتر از یک ضرورت، به یک عادت تبدیل شده است.
همین عادت، طبق گزارشهای بینالمللی، در حال تبدیل شدن به یکی از عوامل موثر در بیماریهای قلبی، فشار خون، مشکلات متابولیک و سرطانهای دستگاه گوارش است.
۲. نمک زیاد؛ دشمن بیصدای قلب و کلیه
نمک یکی از قدیمیترین ابزارهای نگهداری گوشت است. در گوشتهای فرآوریشده، محتوای نمک گاهی تا پنج یا شش برابر گوشت تازه است. این مقدار بالا باعث:
۱. افزایش فشار خون
وقتی سدیم زیادی وارد بدن میشود، حجم مایعات خون بالا میرود و فشار روی دیواره رگها افزایش مییابد. این روند سالها قبل از اینکه فرد خودش متوجه شود، در حال آسیب زدن به قلب، رگها و کلیههاست.
۲. افزایش خطر حمله قلبی و سکته
مطالعههای بزرگ جمعیتی نشان دادهاند که مصرف مواد غذایی پرنمک، بهخصوص سوسیس و کالباس، با افزایش خطر بیماریهای قلبی رابطه مستقیم دارد.
۳. آسیب به کلیهها
کلیهها مجبورند مقدار زیادی سدیم را دفع کنند و این فشار مزمن، میتواند عملکرد آنها را کاهش دهد و احتمال سنگ کلیه را بالا ببرد.
۴. نگهداری آب و ایجاد التهاب
نمک زیاد در بدن باعث احتباس آب میشود؛ چیزی که خیلیها آن را فقط پفکردن صورت یا تورم دستها میبینند، اما در واقع علامتی از التهاب و فشار داخلی بافتهاست .
۳. مواد نگهدارنده؛ نیتریتها و نیتریتها و خطر سرطان
یکی از جدیترین نگرانیها درباره گوشتهای فرآوریشده، حضور موادی به نام نیتریت سدیم و نیترات سدیم است. این مواد افزوده میشوند تا رنگ گوشت قرمز بماند، طعم آن ثابت شود و جلوی رشد باکتریها گرفته شود.
اما مشکل از جایی شروع میشود که این ترکیبات در حرارت بالا یا حتی در اسید معده میتوانند به مواد بسیار خطرناکتری به نام نیتروزآمینها تبدیل شوند. سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۵ رسماً اعلام کرد که گوشتهای فرآوریشده در گروه «سرطانزا برای انسان» قرار میگیرند. دلیل اصلی؟ همین نیتروزآمینها.
نیتروزآمینها چه میکنند؟
- میتوانند به DNA سلولها آسیب بزنند.
- روند ترمیم ژنتیکی را مختل میکنند.
- با افزایش تقسیمات غیرطبیعی سلولی، زمینه ایجاد تومور را فراهم میکنند.
- بیشترین ارتباط آنها با سرطان کولون (روده بزرگ) گزارش شده است.
حتی مصرف روزانه ۵۰ گرم گوشت فرآوریشده (حدود یک هاتداگ یا چند برش کالباس) خطر سرطان روده را افزایش میدهد.
۴. دودیکردن، نمکسود کردن و افزودنیهای دیگر
علاوه بر نیتریتها، برخی روشهای فرآوری مثل دودیکردن گوشت نیز مواد سرطانزا مثل هیدروکربنهای آروماتیک چندحلقهای (PAHs) تولید میکنند. این مواد نیز قابلیت آسیبزدن به DNA را دارند.
روش نمکسود کردن هم باعث افزایش بار سدیمی میشود و مصرف طولانیمدت آن، اثرات مخرب خود را بر روی سیستم قلبیعروقی نشان میدهد.
۵. مضرات مصرف محصولات حیوانی (گوشت قرمز، لبنیات ، تخممرغ)
موضوع فقط گوشتهای فرآوریشده نیست؛ محصولات حیوانی بهطور کلی، زمانی که زیاد مصرف شوند، میتوانند بدن را در معرض مشکلات متعددی قرار دهند.
۱. چربیهای اشباع و بیماریهای قلبی
گوشت قرمز، لبنیات و برخی فرآوردههای حیوانی حاوی مقادیر قابل توجهی چربی اشباع هستند. این چربیها سطح LDL (کلسترول بد) را بالا میبرند و مسیر تنگ شدن رگها را هموار میکنند.
۲. التهابهای مزمن
حالت التهابی خفیف اما دائمی در بدن، زمینهساز بسیاری از بیماریها از جمله دیابت، چاقی، آرتریت و بیماریهای قلبی است. رژیم غذایی پر از محصولات حیوانی میتواند این التهاب را تشدید کند.
۳. مشکلات گوارشی
بدن برای هضم گوشت قرمز انرژی زیادی صرف میکند. افرادی که سیستم گوارشی حساسی دارند، معمولاً پس از مصرف گوشتهای چرب، احساس سنگینی، نفخ یا ناراحتی میکنند.
۴. آسیب زیستمحیطی و پیامدهای غیرمستقیم بر سلامت انسان
پرورش دام یکی از منابع اصلی انتشار گازهای گلخانهای، مصرف آب و تخریب جنگلهاست . گرمایش زمین و آلودگیها، بهطور غیرمستقیم سلامت انسان را نیز تحت تأثیر قرار میدهند.
۶. چرا جایگزینهای گیاهی اهمیت دارند؟
جایگزینهای گیاهی فقط برای گیاهخواران نیستند. حتی اگر کسی علاقهمند به گوشت باشد، کاهش مصرف آن و افزایش سهم غذاهای گیاهی میتواند تاثیر چشمگیری بر سلامت داشته باشد.
۱. فیبر بالا، مهمترین دوست روده
رژیمهای گیاهی غنی از فیبر هستند؛ چیزی که در محصولات حیوانی تقریباً وجود ندارد. فیبر:
- هضم را آسان میکند
- قند خون را تثبیت میکند
- باکتریهای مفید روده را تقویت میکند
- خطر سرطان روده را کاهش میدهد
۲. چربیهای سالمتر
منابع گیاهی مثل آجیلها، دانهها و آووکادو، سرشار از چربیهای غیراشباع هستند که به بهبود سلامت قلب کمک میکنند.
۳. ویتامینها و آنتیاکسیدانها
گیاهان سرشار از مواد آنتیاکسیدانی هستند که با رادیکالهای آزاد مقابله میکنند و روند پیری سلولها را کند میکنند.
۴. کاهش خطر بیماریهای مزمن
پژوهشها نشان دادهاند که رژیمهای مبتنی بر گیاه در کاهش خطر دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، فشار خون و حتی آلزایمر مؤثرند.
۵. جایگزینهای گیاهی مدرن
امروزه محصولات گیاهی مشابه گوشت، شیرهای گیاهی، پنیرهای گیاهی و پروتئینهایی مانند سویا، نخود و حبوبات، امکان داشتن یک رژیم غذایی متنوع و کامل را فراهم میکنند.
۷. چگونه مصرف گوشتهای فرآوریشده را کاهش دهیم؟
- جایگزین کردن پروتئین گیاهی در برخی وعدهها
- خواندن برچسب تغذیهای و انتخاب محصولاتی با سدیم کمتر
۸. طرحی برای یک رژیم متعادلتر و سالمتر
برای حرکت به سمت یک رژیم سالمتر، توصیه میشود:
- حداقل سه روز در هفته یک وعده کاملاً گیاهی داشته باشید.
- سبزیجات را بهعنوان ۵۰ درصد از بشقاب خود در نظر بگیرید.
- گوشت را به مقدار کم و باکیفیت تهیه کنید.
- نوشیدنیهای شیرین، غذاهای سرخکرده و فرآوریشده را به حداقل برسانید.
تغییر رژیم غذایی، شاید سخت باشد اما حتی کوچکترین قدمها نیز تاثیرات بزرگی دارند.
جمعبندی
مصرف گوشتهای فرآوریشده، ترکیب خطرناک نمک، چربیهای ناسالم و مواد نگهدارندهای مانند نیتریتها را وارد بدن میکند؛ ترکیبی که طبق گزارش نهادهای سلامت جهانی، ارتباط مستقیم با بیماریهای قلبی، فشار خون بالا و سرطان دارد. از سوی دیگر، مصرف محصولات حیوانی نیز میتواند بار التهابی و متابولیک بدن را بالا ببرد و سلامت طولانیمدت را تهدید کند.
در مقابل، رژیمهای گیاهی با فیبر بالا، آنتیاکسیدانها، چربیهای سالم و پروتئینهای پاک، فرصتی برای حمایت از سلامت قلب، روده، سیستم ایمنی و حتی محیطزیست فراهم میکنند.
انتخاب نهایی با ماست؛ اما انتخابی که امروز میکنیم، فردای بدنمان را میسازد.
منابع
- World Health Organization (WHO). Carcinogenicity of consumption of red and processed meat. ۲۰۱۵.
- International Agency for Research on Cancer (IARC). Monograph on processed meat and colorectal cancer.
- Harvard T.H. Chan School of Public Health. Processed meats and heart disease risk.
- American Heart Association. Sodium and cardiovascular health.
- Micha R, et al. Red and Processed Meat Consumption and Risk of Incident Coronary Heart Disease, Stroke, and Diabetes. Circulation.
- National Kidney Foundation. Effects of dietary sodium on kidney function.
- Satija A, Hu FB. Plant-based diets and chronic disease prevention. Journal of the American College of Nutrition.
- FAO. Environmental impacts of livestock production.
برای مطالعه بیشتر
https://cruelty.farm/for-animals/
https://cruelty.farm/for-environment/
https://cruelty.farm/take-action-now/
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
همه چیز درباره گیاهخواری: برای کسانی که به زمین، حیوانات، تندرستی و انسانیت اهمیت می دهند.
https://www.instagram.com/mehravamag/
