در بلاک چین و ارزهای دیجیتال، به هر چیزی که روی زنجیره اصلی ثبت و اعتبارسنجی شود، آنچین دیتا (On-chain Data) یا داده درون زنجیره‌ای می‌گویند. داده‌های روی زنجیره انواع مختلفی دارند که از آن‌ها برای مقاصد متفاوت می‌توان استفاده کرد. در این مطلب ضمن بررسی تفاوت داده‌های آن‌چین و آف‌چین، انواع اصطلاحات درون زنجیره‌ای را نیز تعریف کرده و چند پلتفرم برای تحلیل داده آن چین را معرفی می‌کنیم.

آنچین دیتا چیست؟

آن‌چین دیتا (On-chain Data) یا همان داده‌های درون‌زنجیره‌ای اطلاعاتی است که مستقیماً روی بلاک چین ثبت و اعتبارسنجی می‌شوند. این داده‌ها جزئیات تراکنش‌ها، آدرس کیف پول‌ها، اطلاعات بلاک‌ها، کارمزدهای ماینرها، میزان نقل‌وانتقالات، کد قراردادهای هوشمند و دیگر معیارهای مرتبط با فعالیت شبکه را شامل می‌شوند.

درک داده‌های درون زنجیره‌ای در فضای کریپتو، دید خوبی از نحوه کار فناوری بلاک چین و استفاده از آن فراهم می‌کند. داده‌های آن‌چین از طریق کاوشگرهای بلاک یا همان بلاک اکسپلوررها، مانند اتر اسکن، به‌صورت عمومی قابل دسترسی هستند و کاربران می‌توانند از این اطلاعات برای شناسایی تغییرات احتمالی قیمت استفاده کنند.

تفاوت آنچین دیتا و داده آف چین

منابع مختلف در جزئیات تعریف داده آف‌چین (Off-chain) و برون‌زنجیره‌ای و تفاوت آن با داده درون‌زنجیره‌ای با یکدیگر اختلاف نظر دارند، اما در کلیات این موضوع تفاهم وجود دارد. همان‌طور که گفتیم، آنچین دیتا هرگونه داده‌ای است که روی بلاک چین ثبت می‌شود. بر این اساس، می‌توان همه داده‌های خارج از زنجیره اصلی را داده برون‌زنجیره‌ای یا آف چین دیتا در نظر گرفت.

داده آف‌چین می‌تواند شامل طیف گسترده‌ای از داده‌ها روی سرورها، پایگاه‌های داده و حتی اطلاعاتی مانند تحلیل‌های تکنیکال، تحلیل‌های فاندامنتال، احساسات بازار و اخبار باشد. براساس این تعریف، هر چیزی که خارج از زنجیره باشد، می‌تواند در دسته داده برون‌زنجیره‌ای قرار بگیرد.

با توجه به این تعاریف، تعیین ماهیت داده‌های موجود در زنجیره‌های لایه دوم می‌تواند مناقشه‌برانگیز باشد؛ چراکه این داده‌های روی زنجیره اصلی نیستند، اما به‌نوعی روی یک زنجیره که در اینجا زنجیره لایه دوم است قرار دارند. اگر از دید تحلیلی نگاه کنیم، این داده‌ها هم آنچین دیتا به شمار می‌آیند، چون برای تحلیل نیاز به بررسی زنجیره و تراکنش‌های آن داریم.

در یک تعریف کلی، می‌توانیم بگویم هر آنچه روی زنجیره باشد شامل آنچین دیتا است، چه این زنجیره بلاک چین اصلی باشد، چه زنجیره لایه دوم. اما اگر داده‌ها در هر جایی خارج از زنجیره باشد، آف‌چین دیتا در نظر گرفته می‌شود.

براین‌اساس، داده‌هایی که از بررسی شبکه‌های لایه اول مانند بیت کوین (BTC) و اتریوم (ETH) یا شبکه‌های لایه توم مانند پالیگان (Polygon) و آپیتیمیزم (Optimism) دریافت می‌کنیم، آنچین دیتا به شمار می‌رود. از سوی دیگر، داده‌های دریافتی از تحلیل تکنیکال و فاندامنتال و داده‌های صرافی‌ها و پلتفرم‌هایی مثل کوین مارکت کپ، داده‌های برون‌زنجیره‌ای یا همان آف‌چین دیتا است.

کاربردهای آنچین دیتا

داده‌های درون زنجیره‌ای برای اهداف مختلفی از جمله توسعه‌ برنامه‌های غیرمتمرکز یا سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تر روی ارزهای دیجیتال به‌کار می‌روند. این اهداف و کاربردها شامل موارد زیر هستند:

خواندن اطلاعات روی بلاک چین

از آنچین دیتا می‌توان برای ردیابی جریان دارایی‌ها روی یک بلاک چین، شناسایی آدرس‌های فعال و مشاهده میزان فعالیت روی یک شبکه خاص استفاده کرد.

توسعه برنامه‌ها

پس از اعتبارسنجی تراکنش‌ها، داده‌ها به‌صورت دائمی در یک دفتر کل دیجیتال ذخیره شده و دیگر قابل تغییر نیستند. به‌همین‌دلیل، این داده‌های عمومی، قابل‌اعتماد و دقیق هستند و می‌توانند برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز و سایر ابتکارات مرتبط با وب ۳ مورد استفاده قرار گیرند.

تصمیم‌های سرمایه‌گذاری

داده‌های درون زنجیره‌ای برای درک الگوهای تراکنشی، شناسایی روندها در طول زمان، جابه‌جایی دارایی‌ها و سلامت شبکه کاربرد دارند و می‌توانند برای گرفتن تصمیمات آگاهانه‌تر به تریدرها کمک کنند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای آنچین دیتا برای تصمیم‌گیری درخصوص سرمایه‌گذاری، ردگیری فعالیت نهنگ‌ها است.

همچنین، با ارزیابی داده‌هایی مانند تعداد هولدرهای یک توکن، حجم تراکنش‌ها و شاخص‌های تمرکززدایی، درک بهتری از ارزش بنیادی یک ارز دیجیتال می‌توان به‌دست آورد.

تحلیل آنچین چیست؟

تحلیل آن‌چین روشی برای ارزیابی و تفسیر داده‌های بلاک چینی است. در این روش، فعالیت‌ها و شاخص‌های مختلف در یک شبکه بلاک چینی بررسی می‌شوند تا بینشی نسبت به رفتار و روند دارایی‌های دیجیتال به‌دست آید. با درک داده‌های درون زنجیره‌ای، تریدرها، سرمایه‌گذاران و پژوهشگران می‌توانند ارزیابی‌های خود را با دقت بالاتری انجام دهند.

در تحلیل آنچین دیتا از شاخص‌های مختلفی همچون آدرس‌های فعال، حجم تراکنش‌ها، توزیع توکن و ارزش کل قفل‌شده در رابطه با حرکت قیمتی یک دارایی استفاده می‌شود. سود و زیان محقق‌شده، عرضه در سود یا زیان و سرمایه‌گذاری محقق‌شده از اصلی‌ترین شاخص‌های آن چین برای بررسی وضعیت بازار هستند.

بیشتر بخوانید: تحلیل آنچین (On Chain Analysis) یا تحلیل درون‌زنجیره‌ای چیست؟

انواع آنچین دیتا کدامند؟

انواع داده آنچین را به سه گروه و برخی دیگر به چهار گروه کلی تقسیم می‌کنند:

• داده‌های تراکنشی
• داده‌های بلاک
• داده‌های قراردادهای هوشمند
• داده‌های کیف پول‌ها

داده‌های تراکنشی

زمانی که کاربری یک تراکنش را روی بلاک چین انجام می‌دهد، یک داده تراکنشی (Transaction Data) ایجاد و در شبکه منتشر می‌شود تا نودها آن را اعتبارسنجی کرده و درصورت تأیید، به زنجیره اضافه کنند. داده‌های تراکنشی شامل جزئیات هر تراکنش روی بلاک چین از جمله آدرس گیرنده، آدرس فرستنده، مقدار تراکنش، کارمزد و مهر زمانی هستند.

داده‌های بلاک

داده بلاک (‌Block Data) نوع دیگری از داده آن چین است که تمام جزئیات بلاک‌ها از جمله اندازه بلاک، هش بلاک قبلی، تراکنش‌های داخل بلاک، مهر زمانی و کارمزد و پاداش ماینرها را ثبت می‌کند.

داده‌های قراردادهای هوشمند

اسمارت کانترکت دیتا (Smart Contract Data) شامل اطلاعات قراردادهای هوشمندی است که روی بلاک چین ساخته شده‌اند. کد قرارداد، آدرس قرارداد، وضعیت قرارداد، رویدادهای تولیدی توسط قرارداد، منطق تجاری کدگذاری‌شده روی بلاک چین و تعاملات با پروتکل‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز همگی جزو این نوع از داده‌های درون زنجیره‌ای هستند.

داده‌های کیف پول‌ها

دسته چهارم داده آنچین مربوط به کیف پول‌هاست. اطلاعات مربوط به موجودی و فعالیت آدرس‌ها که به شناسایی هولدرهای بزرگ یا جابه‌جایی‌های دارایی‌های هنگفت کمک می‌کنند، جزو این دسته قرار می‌گیرند.

انواع معیارها و اندیکاتورهای داده درون زنجیره‌ای

انواع آنچین دیتایی که در بخش قبل معرفی کردیم، شامل معیارها و اندیکاتورهایی هستند که از آن‌ها می‌توان برای تفسیر فعالیت‌های روی شبکه‌های بلاک چینی استفاده کرد.

دقت داشته باشید که صدها اندیکاتور برای سنجش تحرکات درون‌زنجیره‌ای وجود دارد و پرداختن به تمام آن‌ها از حوصله این مطلب خارج است. در این قسمت، بهترین و مهمترین اندیکاتورهای آنچین را معرفی می‌کنیم.

حجم تراکنش

حجم تراکنش (Transaction Volume) مقدار ارز دیجیتال در‌حال جابه‌جایی روی بلاک چین را نشان می‌دهد. حجم بالای تراکنش نشان‌دهنده علاقه زیاد افراد به خرید و فروش ارزهای دیجیتال است.

آدرس‌های فعال

آدرس‌های فعال (Active Addresses) مانند تعداد افراد حاضر در بازار هستند. این معیار، تعداد آدرس‌های درگیر در تراکنش‌ها طی یک بازه زمانی مشخص را نشان می‌دهد. افزایش تعداد آدرس‌های فعال به معنی مشارکت بیشتر افراد در دنیای ارزهای دیجیتال است که می‌تواند نشانه مثبتی از پویایی بازار باشد.

هرچه تعداد آدرس‌های فعال یک ارز دیجیتال یا توکن بیشتر باشد، نشان می‌دهد که افراد بیشتری علاقه‌مند به داشتن آن هستند. این می‌تواند معیار برای تعیین میزان استقبال مردم از آن ارز دیجیتال باشد.

کارمزد گس شبکه

گس (Gas) کارمزدی است که برای انجام تراکنش روی بلاک چین باید بپردازید. تجزیه و تحلیل روند تغییرات کارمزدها به‌عنوان یک آنچین دیتا می‌تواند دید خوبی از شلوغی شبکه و رفتار کاربران ارائه دهد.

بیشتر بخوانید: گس (Gas) در اتریوم چیست؟ راهنمای جامع

هش ریت

هش ریت (Hash rate) یا نرخ هش، یکی دیگر از انواع داده آن چین و نشان‌دهنده امنیت بلاک چین است. هرچه هش ریت بالاتر باشد، یعنی قدرت محاسباتی بالاتری برای محافظت از شبکه وجود دارد و به‌نوعی مانند داشتن نگهبانان بیشتر برای محافظت از یک گنجینه است. این معیار بیشتر برای ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین کاربرد دارد که از مکانیسم اجماع اثبات کار (PoW) استفاده می‌کنند.

نرخ استیکینگ

در شبکه‌های مبتنی بر مکانیزم اثبات سهام، ولیدیتورها برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و بلاک‌ها، بخشی از ارزهای دیجیتال خود را در شبکه قفل می‌کنند که به آن استیکینگ (Staking) می‌گویند. نرخ بالای استیکینگ می‌تواند نشانه‌ای از اعتماد افراد به یک سیستم و تمایل آن‌ها به قفل کردن ارزهایشان برای حمایت از آن شبکه باشد.

توزیع عرضه

با بررسی موجودی و نحوه توزیع عرضه (Supply Distribution) توکن‌های یک ارز دیجیتال بین آدرس‌های مختلف، می‌توان میزان تمرکزگرایی یا تمرکززدایی آن را سنجید. این داده آنچین برای بررسی نهنگ‌های یک ارز دیجیتال نیز کاربرد دارد.

ارزش کل قفل شده

ارزش کل قفل شده یا TVL، مقدار کل توکن‌های استیک‌شده در یک پروتکل دیفای را نشان می‌دهد. از این داده درون زنجیره‌ای می‌توان برای ارزیابی محبوبیت یک شبکه استفاده کرد. به‌عنوان مثال، داده‌های DefiLlama حاکی از آن است که اتریوم در آبان ۱۴۰۳ با دارا بودن ۴۷ میلیارد دلار دارایی قفل‌شده، محبوب‌ترین بلاک چین است.

جریان خروجی ماینرها

جریان خروجی ماینرها (Miner Outflows) به‌عنوان یک داده آنچین، به تعداد کوین‌هایی اشاره دارد که از آدرس‌های متعلق به یک ماینر مشخص خارج می‌شوند.

ماینرهای بیت کوین برای جبران هزینه‌های خود، کل یا بخشی از درآمد روزانه‌شان را می‌فروشند. به‌همین‌خاطر، بررسی یک داده آن چین مانند جریان خروجی ماینرها، برای ارزیابی فشار فروش حاصل از فعالیت ماینرها بر قیمت یک ارز دیجیتال مانند بیت کوین کاربرد دارد.

جریان‌های مبادلاتی

جریان‌های مبادلاتی (Exchange Flows)، تفاوت تعداد ارزهای ارسالی به آدرس صرافی‌ها و ارزهای خروجی از آن‌ها را ردیابی می‌کنند. مقادیر مثبت نشان‌دهنده واریز ارزهای بیشتر به این آدرس‌ها نسبت به برداشت و مقادیر منفی نشان‌دهنده خروج ارزهای بیشتر نسبت به ورودی است.

این آنچین دیتا برای ارزیابی سطح فشار خرید و فروش کاربرد دارد. برای مثال، افزایش ورودی‌ها به صرافی‌ها می‌تواند نشانه‌ای از آمادگی تریدرها به فروش ارزهای دیجیتال‌شان باشد. در مقابل، افزایش خروجی‌ها نشان‌دهنده تمایل افراد به نگهداری طولانی‌مدت‌تر دارایی‌هاست.

باوجوداین، دقت داشته باشید که جریان‌های مبادلاتی اطلاعاتی در مورد قصد و نیت افراد از نقل‌وانتقالات ارائه نمی‌دهند.

سود یا زیان خالص تحقق‌نیافته

سود یا زیان تحقق‌نیافته (Unrealized Profit and Loss) یا UPL به سود یا زیان بالقوه‌ای اطلاق می‌شود که هنوز هولدرهای ارز دیجیتال از فروش ارزهای دیجیتال‌تان متحمل نشده‌اند. به‌عبارت بهتر، این معیار سود یا زیانی را نشان می‌دهد که اگر هولدرها هم‌اکنون دارایی خود را بفروشند به آن می‌رسند.

سود یا زیان خالص تحقق‌نیافته (NUPL)، داده آن چین دیگری است که برای بررسی وضعیت بازار به‌کار می‌رود. این شاخص، تفاوت بین سود و زیان خالص تحقق‌نیافته را می‌سنجد و به ما می‌گوید که شبکه به‌طور کلی در چه وضعیتی از نظر سود یا زیان قرار دارد.

ارزش بازار به ارزش تحقق‌یافته

ارزش بازار به ارزش تحقق‌یافته (MVRV)، میانگین سود یا زیان تمام هولدرهای بیت کوین را براساس قیمت آخرین جابه‌جایی هر واحد نشان می‌دهد. ازآنجاکه افراد زیادی با هدف سرمایه‌گذاری بلندمدت به خرید بیت کوین اقدام می‌کنند و اکثراً در بلندمدت در حالت سود تحقق‌نیافته قرار دارند، بررسی NUPL و MVRV به‌عنوان دو آنچین دیتای کاربردی، دید خوبی از وضعیت بازار فراهم می‌کند.

برای مثال، اگر هولدرهای یک ارز دیجیتال در وضعیت سود تحقق‌نیافته باشند، ممکن است به‌زودی سود خود را برداشت کنند. در مقابل، درصورتی‌که در زیان باشند، ممکن است جهت جلوگیری از ضرردهی، همچنان ارزهای دیجیتال خود را نگه دارند.

بهترین پلتفرم‌ها و ابزارهای تحلیل آنچین دیتا

پلتفرم‌های تحلیل داده درون زنجیره‌ای زیادی هستند که از آن‌ها می‌توان برای تحلیل داده‌های عمومی بلاک چین‌ها استفاده کرد. بهترین این پلتفرم‌ها شامل موارد زیر هستند:

• دون آنالتیکس
• گلس ‌نود
• دیفای لاما
• نانسن
• اکسپلوررهای بلاک

دون آنالتیکس

دون آنالتیکس (Dune Analytics) یکی از بهترین پلتفرم‌ها برای تحلیل و تصویرسازی از داده‌های درون زنجیره‌ای است. برخلاف دیگر پلتفرم‌ها که برای دسترسی به آنچین دیتا به اسکریپت‌های جدید نیاز دارید، از پایگاه داده این پلتفرم می‌توانید برای جمع‌آوری هرگونه اطلاعات درون‌زنجیره‌ای استفاده کنید.

دون آنالتیکس به کوئری گرفتن از بلاک چین اتریوم از طریق کوئری‌های ساده SQL مشهور است. این پلتفرم تمام ابزارهای لازم برای جستجو، استخراج و نمایش حجم بالای داده‌های بلاک چینی را فراهم می‌کند.

گلس نود

گلس نود (Glassnode) یکی دیگر از محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل داده درون زنجیره‌ای است که بینش‌هایی درباره بازار ارزهای دیجیتال از طریق اندیکاتورهای مختلف ارائه می‌دهد. این پلتفرم در سال ۲۰۱۸ با هدف ساده‌سازی فرایند تحقیق کاربران و غنی‌سازی تصمیم‌گیری آن‌ها با ارائه هوش بازار و داده‌های آن چین راه‌اندازی شد.

پلتفرم گلس‌نود که به‌خاطر گزارش‌های جامع خود از شاخص‌های بازار برای ارزهای دیجیتال مختلف شناخته می‌شود، روش‌های انقلابی را برای استفاده از روندهای معاملات ارزها برای کاربران ایجاد کرده است.

داده‌های زنده این پلتفرم شامل نمودارها و داشبوردهای متعددی هستند که دید عمیقی از فعالیت والت‌ها، موجودی‌ها، رشد شبکه، عرضه توکن، تعداد هولدرها و موارد بسیاری دیگر ارائه می‌دهند.

دیفای لاما

دیفای لاما (DeFiLlama) درحال‌حاضر بزرگترین پلتفرم تجمیع‌گر داده‌های دیفای است. این وبسایت جزئیات به‌روز ارزش کل قفل‌شده، نرخ‌های سود سالانه (APY) و دیگر آنچین دیتا پروژه‌ها را به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهد. بااینکه این وبسایت جزو بهترین پلتفرم‌ها برای تحلیل داده آنچین محسوب می‌شود، اما کار با آن برای تازه‌واردان تاحدودی پیچیده است.

نانسن

برخلاف گلس‌نود و دون آنالتیکس، نانسن (Nansen) داده‌های درون زنجیره‌ای را با بیش از ۲۵۰ میلیون والت کریپتویی برچسب‌گذاری‌شده ترکیب می‌کند تا تحلیل‌های آنچین ارائه دهد.

با اینکه این پلتفرم برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای ارز دیجیتال که به‌دنبال تحقیقات عمیق روی آنچین دیتا هستند ایده‌آل است، اما تازه‌کارها نیز می‌توانند از آن برای یادگیری بیشتر درباره ارزهای دیجیتال استفاده کنند. این پلتفرم داده‌های ریل‌تایم و لحظه‌ای را برای بلاک چین‌های اتریوم، بایننس اسمارت چین و بسیاری دیگر ارائه می‌دهد.

اکسپلوررهای بلاک‌ها

بلاک اکسپلورر (Block Explorer) یا کاوشگر بلاک یک ابزار آنلاین است که امکان بررسی و جستجوی لحظه‌ای و تاریخی تمام اطلاعات ثبت‌شده در یک بلاک چین، مانند داده‌های مربوط به بلاک‌ها، تراکنش‌ها، آدرس‌ها، قراردادهای هوشمند و دیگر موارد را فراهم می‌کند.

بنابراین، با استفاده از کاوشگررهای بلاکی مانند اتر اسکن (EtherScan)، بی‌اس‌سی اسکن (BSCScan)، ترون اسکن (TronScan) و دیگر موارد می‌توانید تمام اتفاقات ثبت‌شده روی شبکه‌های اتریوم، بی ان بی چین و ترون را مشاهده و بررسی کنید.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

آنچین دیتا یا داده درون زنجیره‌ای اطلاعات ثبت‌شده روی بلاک چین هستند. در عصری که داده‌ها و اطلاعات حرف اول را می‌زنند و فناوری بلاک چین درحال تحول‌آفرینی در ارزش‌های دیجیتال است، اهمیت تحلیل درون آنچین باید مورد توجه قرار گیرد. پلتفرم‌های متعددی مانند گلس نود، دون آنالتیکس و دیفای لاما، ابزارهای لازم برای تحلیل را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. باوجوداین، بینش‌ها و هشدارهایی که از این ابزارها دریافت می‌کنید باید صرفاً به‌عنوان یک راهنما در اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری استفاده شوند.