اقتصادآنلاین – محمد قبادیان – کارشناس بازار سرمایه؛ همواره طلا به عنوان یک دارایی سرمایه‌ای به علت نقدشوندگی بالا اهمیت زیادی دارد. نوسانات قیمتی این کالا واقعیت اقتصادی هر کشوری را نمایان می‌سازد. این کالا بازار اقتصادی بزرگی  رادر سطح جهانی و داخلی برای معامله گران و سرمایه گذاران فراهم نموده است و رقیبی برای بازار سرمایه محسوب می‌شود. با توجه به اطلاعیه بورس کالا مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۰ مبنی بر راه اندازی قرارداد آتی شمش طلای خام تحویل اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در این گزارش به معرفی ابزارهای مالی مبتنی بر طلا در بازار سرمایه پرداخته شده است.

• صندوق‌های مبتنی بر طلا

صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری طلا ، یکی از انواع صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و قابل معامله (ETF) در بورس کالا هستند.. صندوق‌های طلا حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در گواهی سکه طلا  و مابقی را در اوراق با در آمد ثابت سرمایه‌ گذاری می‌‌کنند. در حال حاضر ۱۰ صندوق در بازار سرمایه درج گردیده‌اند.  نماد صندوق‌های قابل معامله در بازار سرمایه، شامل طلا، عیار، زر، کهربا، گوهر، مثقال، ناب، گنج، نفیس و زرفام هستند. در بین این صندوق‌ها، طلا و عیار بیشترین ارزش معاملاتی را دارند.

• گواهی سپرده سکه طلا

گواهی سپرده سکه طلا از سال ۱۳۹۴ در بازار بورس مورد معامله قرار گرفته است. در سامانه معاملات هر سکه معادل ۱۰۰ واحد معاملاتی محسوب می‌شود. خریداران سکه می‌توانند پس از خرید گواهی سپرده سکه مورد نظر آن را از بانک تحویل بگیرند یا اینکه این اوراق را همچون سهام در بازار ثانویه مربوط به آن خرید و فروش کنند و از تفاوت قیمتی آن سود کسب کنند. در حال حاضر ۶ نماد معاملاتی در این حوزه درج گردیده اند. تمام سکه طرح جدید۰۳۱۲رفاه، ربع سکه ۰۳۱۲رفاه(ن)، تمام سکه طرح جدید۰۲۱۱ملت، تمام سکه طرح جدید۰۱۱۲سامان، تمام سکه طرح جدید ۰۳۱۰صادرات، تمام سکه طرح جدید۰۴۱۱آینده از جمله گواهی‌های سپرده سکه طلای قابل معامله هستند. اخیراً عرضه ربع سکه رفاه در بورس کالا هستیم که نماد آن “ربع سکه ۰۳۱۲رفاه(ن)” است. تفاوتی که گواهی سپرده سکه تمام با گواهی سپرده ربع سکه دارد این است که نماد گواهی سپرده ربع سکه قابلیت معامله مجدد در بازار ثانویه را ندارد و در تاریخ سررسید خریداران آن را تحویل می‌گیرند؛ اما گواهی سپرده تمام سکه طلا اینچنین نیست.

• گواهی سپرده شمش طلا

شمش طلا ، همان طلای خامی است که حداقل عیار آن ۹۹۵ و حداکثر آن ۹۹۹.۹۹ است. نکته مهم در خصوص شمش، عیار آن است که هرچه بیشتر شود، ارزش آن افزایش می‌یابد. گواهی سپرده شمش طلا نیز مشابه با سایر گواهی‌های سپرده کالایی سکه است که اخیراً خبر عرضه آن در بورس کالا منتشر شد؛ اما هنوز معاملات آن آغاز نشده است.

علاوه بر این خرید و فروش شمش در بورس کالا هم وجود دارد که که از اول سال تاکنون بیش از ۱.۲ تن عرضه شده و ۲ تن  هم تقاضا بوده است.کل ارزش معاملات نیز برابر با ۲.۴ همت می باشد. عرضه کننده نیز  شرکت‌های: آتروپارس، توسعه منابع انرژی توان، زر معدن اختران، طلای موته، معادن و صنایع معدنی کارند صدر جهان، معدن زرشوران می‌باشند.

• قرارداد آتی

قرارداد آتی قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد.  در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد. برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد. او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. دارایی پایه این قراردادها، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه گذاری پشتوانه طلای لوتوس (طلا) اعلام شده و با نماد معاملاتی ETC نماد اختصاری مورد معامله قرار می‌گیرد. همچنین اندازه هر قرارداد نیز ۱۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌گذاری طلا در نظر گرفته شده است. به این معنی که در صورتی که هر شخص بخواهد یک موقعیت بر روی این دارایی اتخاذ کند ۱۰۰۰ یونیت از صندوق به او تعلق می‌گیرد. حد نوسان قیمت روزانه این قراردادها حداکثر مثبت و منفی ۵ درصد با توجه به قیمت تسویه روزانه روز قبل و حداکثر حجم هر سفارش ۲۵ قرارداد خواهد بود. کته‌ای است در قرارداد آتی توجه باید کرد تسویه روزانه  این قراردادها  می باشد که سود وزیان معامله، هر روز در حساب وکالتی اعمال می شود و حتی قابلیت استفاده نیز دارد.

علاوه بر صندوق طلا، قرار است شمش طلای خام نیز به عنوان دارایی پایه مطرح گردد که اطلاعیه آن در تاریخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۰ در سامانه بورس کالا عرضه گردید.

• اختیار معامله

قرارداد اختیار خرید و فروش سکه بهار آزادی طرح امام خمینی(ره) و قرارداد اختیار خرید و فروش در آتی صندوق طلا ابزارهایی است که در این حوزه قابل معامله هستند. قرارداد اختیار در آتی صندوق طلا به تازگی در بازار قابل معامله شده است و چشم انداز جذابی را در بازار مشتقه ایجاد نموده است.

• سلف

در این قرارداد ، کل مبلغ در زمان انجام معامله توسط خریدار پرداخت می‌گردد و فروشنده متعهد می‌شود در تاریخ مشخص و زمان معین کالا را به خریدار تحویل دهد. بانک مرکزی برای اولین بار اقدام به پیش فروش سکه به شکل سلف استاندارد با سررسید شش ماهه درتاریخ ۱۷ آبان ۱۴۰۱ نمود. دارایی پایه برابر با سکه طلا تمام بهار آزادی با طرح امام (ره)، که حجم عرضه اولیه برابر ۱۰ میلیون سلف موازی استاندارد بود و هر قرارداد هم برابر با یک صدم قطعه سکه طلا تمام بهار آزادی می باشد. معاملات ثانویه این اوراق از تاریخ ۱۸ آبان۱۴۰۱ تا ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ ادامه خواهد داشت. 

توسعه  ابزارهای مالی  نوین مبتنی بر طلا در بازار سرمایه، می‌تواند سرمایه گذاران بیشتری را از بازارهای فیزیکی به این بازارها جذب کند و چشم انداز مطلوبی را برای بازار مشتقه در بازار سرمایه ایجاد نماید.